Wat is bloeddruk?

Bloeddruk, ook wel tensie genoemd, is de druk die het bloed uitoefent op de wanden van de slagaders. Wanneer het hart samenknijpt en bloed het lichaam in pompt, stijgt deze druk: dit wordt de bovendruk of systolische druk genoemd. Wanneer het hart daarna weer ontspant, daalt de druk: dit is de onderdruk of diastolische druk.

De bloeddruk wordt altijd genoteerd als twee waarden, gescheiden door een schuine streep. Bijvoorbeeld: 130/85 mmHg (130 over 85). De eenheid waarin bloeddruk wordt uitgedrukt is millimeter kwik (mmHg).

Hoge bloeddruk (hypertensie)

We spreken van hoge bloeddruk (hypertensie) bij een waarde van 140/90 mmHg of hoger in de spreekkamer. Bij thuismetingen spreken we van hypertensie bij een waarde van 135/85 mmHg of hoger. Vaak merk je hier zelf niets van, maar het verhoogt wel het risico op hart- en vaatziekten. Vooral een hoge bovendruk vormt een risico. Als er klachten optreden, zijn dat vaak:

  • Hoofdpijn
  • Vermoeidheid
  • Misselijkheid
  • Onrust
  • Kortademigheid

Lage bloeddruk (hypotensie)

Een lage bloeddruk (hypotensie) betekent meestal dat de bloeddruk onder de 90/60 mmHg ligt, of dat de waarden zo laag zijn dat er klachten ontstaan. Een lage bloeddruk is meestal minder gevaarlijk, maar kan wel hinderlijk zijn. Mogelijke klachten zijn:

  • Duizeligheid
  • Zwart voor de ogen zien
  • Wazig zicht
  • Flauwvallen
  • Oorsuizen
  • Hoofdpijn
  • Licht of juist zwaar gevoel in het hoofd
  • Vermoeidheid

Factoren die effect hebben op bloeddruk

De hoogte van de bloeddruk verschilt per moment. In een ontspannen staat is deze lager dan bij lichamelijke inspanning of stress. De volgende zaken kunnen tijdelijk een bloeddrukverhogend effect hebben:

  • Stress
  • Pijn
  • Inspanning
  • Emotie
  • Koude omgevingsfactoren
  • Een volle blaas
  • Bepaalde voedingsmiddelen zoals cafeïnehoudende middelen, drop of zouthout(thee)

Er bestaat zelfs zoiets als het witte-jas-fenomeen, waarbij de bloeddruk verhoogd kan zijn door de (soms onbewuste) stress die het zien van een zorgverlener in een witte jas met zich mee kan brengen. Buiten deze factoren die direct en tijdelijk effect kunnen hebben op de bloeddruk, zijn er andere zaken die de bloeddruk ook op langere termijn kunnen verhogen. Een van de meest voorkomende oorzaken is een ongezonde leefstijl. Hierbij kan gedacht worden aan:

  • Roken
  • Alcoholgebruik
  • Weinig lichaamsbeweging
  • Overgewicht
  • Langdurige stress
  • Ongezonde voeding (zoutrijk en veel toegevoegde suikers)

Verder kan er ook genetische aanleg zijn, of ziekten die een hoge bloeddruk veroorzaken, zoals aandoeningen van de nieren of bijnieren. Ook gebruik van de anticonceptiepil, ontstekingsremmers of anabole steroïden kan de bloeddruk verhogen. Daarnaast speelt de leeftijd mee: na het 40e levensjaar wordt de kans op een verhoogde bloeddruk groter.

Meten van Bloeddruk

Het meten van de bloeddruk wordt gedaan met een bloeddrukmeter. De meter heeft een manchet (opblaasbare band) die om de arm wordt gedaan en vervolgens wordt opgepompt tot de bloedtoevoer tijdelijk afgesloten is. De druk in de manchet is dan hoger dan de druk in de slagaderen. De meting kan handmatig worden gedaan door middel van een drukmeter en stethoscoop waarbij geluisterd wordt naar het ruisen van de bloedstroom, of met een automatische meter die de trillingen van de bloedvaten waarneemt. Deze worden ook gebruikt voor thuismetingen, waarbij bloeddrukmeters met een band voor om de bovenarm betrouwbaarder zijn en beter meten dan de bloeddrukmeters met een manchet om de pols. Gebruik bij voorkeur een klinisch gevalideerd apparaat. Raadpleeg daarvoor deze lijst van betrouwbare bloeddrukmeters die opgesteld is door de Nederlandse Hartstichting: Betrouwbare Bloeddrukmeters

Voorbereiding

Het is belangrijk dat de bloeddrukmeting wordt uitgevoerd in een rustige kamer met een comfortabele temperatuur en dat je een half uur voordat je de meting uitvoert niet meer sport, eet, rookt of cafeïne drinkt. Zorg voor een lege blaas. Als er over een langere periode metingen worden uitgevoerd, voer deze dan steeds op ongeveer hetzelfde tijdstip uit. Zorg ook dat je manchet de juiste maat heeft. Als je manchet te groot is onderschat deze de bloeddruk en vice versa. Meet daarvoor de boventrek van je (ontspannen) bovenarm en kies de bijbehorende maat:

  • S = 11-22 cm
  • M = 22-32 cm
  • L = 32-43 cm
  • XL = 42-52 cm

Houding

Ga op een stoel zitten met de rug tegen de leuning en beide voeten plat op de grond zonder de benen te kruisen. Leg de bovenarm ontspannen op tafel, zodat de manchet zich ter hoogte van het hart bevindt. Plaats de manchet twee centimeter boven de elleboog, rechtstreeks op de huid (dus niet over de kleding heen). Ben je je linkshandig? Meet dan aan de rechterarm. Ben je rechtshandig? Meet dan aan de linkerarm. Blijf tijdens de meting stil zitten en praat niet. Noteer de gemeten bovendruk, onderdruk en eventueel de hartslag. Herhaal de meting drie keer met een minuut ertussen en gebruik het gemiddelde van de laatste twee metingen.

Behandeling van Hoge Bloeddruk

Een hoge bloeddruk kan vaak verbeterd worden door veranderingen in leefstijl:

  • Meer bewegen, bij voorkeur dagelijks
  • Een gezond dieet met minder zout, meer groente en fruit
  • Alcoholgebruik verminderen/stoppen
  • Stoppen met roken
  • Voldoende ontspanning en stressvermindering
  • Handhaven van een gezond gewicht

Als leefstijlaanpassingen onvoldoende effect hebben, kan een arts medicijnen voorschrijven, zoals plaspillen (diuretica), bètablokkers, ACE-remmers, angiotensinereceptorblokkers of calciumantagonisten. Over het algemeen is het nuttiger om verschillende bloeddrukverlagers te combineren voor een sterker effect, dan een hogere dosering van één type bloeddrukverlager.

Behandeling van lage bloeddruk

Bij een lage bloeddruk zonder klachten is behandeling meestal niet nodig. Als er wel klachten zijn, kan het helpen om:

  • Voldoende te drinken (minimaal 1,5–2 liter per dag)
  • Het zoutgebruik licht te verhogen
  • Langzaam op te staan uit liggende of zittende houding
  • Regelmatig kleine maaltijden te eten

In sommige gevallen kan een arts medicatie of supplementen adviseren, bijvoorbeeld om het bloedvolume te vergroten of de vaatspanning te verbeteren.